काठमाडौँ । बुढोपाकाले भन्थे, ‘अन्कालमा बिउ जोगाउनु, हुलमुलमा ज्यान जोगाउनु ।’ मुलुकमा आएको आर्थिक मन्दी तथा व्यापारव्यवसाय ठप्प भएपछि अधिंकाशले कोठा र सटर छोड्न थालेका छन् । काठमाडौं उपत्यकाभित्र मात्र नभई उपत्यका बाहिर पनि कोठा, फ्रल्याट र सटर छोड्नेको संख्या हवात्तै बढेको छ । बजारमा सुन्दा र बुझ्रदा ७० प्रतिशत मानिस भाडा तिर्न नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।
यस्तो अवस्थामा समेत घरधनीहरु भाडा बढाइरहेका छन् । त्यसकारण अब घरधनीहरुको आँखा नखुले सबै कोठा, सटर र फ्रल्याट खाली हुने छन् । व्यापारव्यवसाय गर्नेहरु डुबिसकेका छन् । अनि विभिन्न संघसंस्था तथा पसलहरुमा काम गर्नेहरुले वर्षेदेखि तलब पाएका छैनन् । दुई वर्षअघि एउटा खाली सटर २० लाखदेखि ५० लाखसम्म बिक्री हुन्थ्यो ।
एउटा कोठा १० हजारदेखि २० हजार र एक फ्रल्याट १५ हजारदेखि ३० हजारसम्म जान्थ्यो । एउटा सटरको मासिक २० हजारदेखि १२ लाखसमम लिइन्थ्यो । घरधनीहरुले अझै पनि विगतमा यत्रो पैसा लिएको सम्झिने र भाडा नघटाउने हो भने सबै कोठा, सटर र फ्रल्याट खाली रहनेछ ।
कतिपय घरधनीले त आफ्नो घरको कोठा, फ्रल्याट र सटर खाली हुन नदिन आधा भाडा अहिले र आधा पछि तिर्नु भन्नुका साथै भाडा घटाइदिने भनेर समेत डेराबहाललाई फकाईरहेको पाइन्छ । यता, एउटाले छोडेमा अर्को आइहाल्छ भन्ने घमण्डी घरधनीहरुको घर महिनौं दिनदेखि खाली छ ।
अहिले सरकारी कर्मचारीले मात्र हो मिठो खान पाएको र भाडा तिर्न सकेको । आम सर्वसाधारणलाई त बिहानबेलुकाको छाक टार्न समेत हम्मेहम्मे परेको छ । यसले उपत्यकाभित्र होस् या बाहिर अब झन् कोठा, फ्रल्याट र सटर खाली हुने छ । कतिपय व्यापारीले दशैंअघि नै सटर छोडे भने कतिपय दशैंमा व्यापार हुन्छ भनेर कुरेर बसे ।
तर, दशैंमा समेत सोचेअनुरुप व्यापार नभएपछि उनीहरु पनि सटर भाडा तिर्न नसकेर सटर खाली गर्ने सोचमा छन् । काठमाडौं उपत्यकाभित्र ७७ ओटै जिल्लाका मानिसहरु शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगार, अवसरलगायतका कारण बसोबास गर्दै आएका छन् । यहाँ अस्थायी बसोबास गर्दै आइरहेकाहरु हरेक वर्ष दशैं मान्न भने आफ्रनै गाउँघर फर्किन्थे ।
वर्षेनी उपत्यकाबाट दशैं मान्न २० लाखदेखि ३० लाखको हाराहारीमा सर्वसाधारण गाउँघर फर्किने गर्थे । तर, यो वर्ष जम्मा १३ लाख मात्र आफ्नो गाउँघर गए । दशैंमा भन्दा पनि दशैं अघि नै मानिसहरु आफ्नो गाउँघर फर्किए । अहिले धेरै मानिसहरु आफ्नो जन्मथलो फर्किएका छन् । अहिले अधिंकाश जिल्लामा शिक्षा, स्वास्थ्य, सडक र बत्तीको विकास भइसकेको छ ।
यसरी आफ्नो जन्मथलो छोडेर अवसरको खोजीमा उपत्यका वा सदरमुकाममा बस्दै आएकाहरु अहिले भाडा तिर्न नसकेर आफ्रनै गाउँघर फर्किएका छन् । उनीहरु अब उपत्यका आउन चाहदैँनन् । पहिला पो व्यापारव्यवसाय हुन्थ्यो । काम गरेको ठाउँबाट पनि मासिक रुपमा तलब पाइन्थ्यो ।
तर, अहिले व्यापारव्यवसाय पनि नचलेपछि र काम गरेको ठाउँबाट पनि तलब नपाएपछि अधिंकाश विदेश पलायन भएका छन् । दिनमा हजारौं नेपाली युवा खाडी मुलुक गएका छन् । पैसा हुनेहरु अमेरिका, अस्ट्रेलिया गएका छन् । अहिले अर्थविदहरु भन्छन्, ‘खाडी मुलुक गएकाले पठाएको रेमिट्यान्सले मुलुक चलेको छ । अमेरिका, अस्ट्रेलिया गएकाले त देश खोक्रो बनाएका छन् ।’
२०५० सालमा दुई सयमा पाइने कोठा अहिले १२ हजार पर्छ । ०४५ सालमा तीन हजारमा पाइने सटर अहिले १२ लाख पर्छ । यति महंगो भाडा पाइने भएपछि पैसा हुने र नहुने दुवैले जग्गा किनेर घर बनाए । आखिर बैंक तथा वित्तिय संस्था वा व्यक्तिबाट मिटरब्याज कर्जा लिएर नै किन नहोस् । सबैमा घर बनाउने रहर चल्यो ।
विदेश गएकादेखि व्यापारव्यवसाय गर्ने, सरकारी जागिर खाने र राजनीति गर्ने समेतले जग्गा किनेर घर बनाई भाडामा लगाएको पाइन्छ । अहिले एउटै घरमा पाँच वटा सटर बनाइएको देखिन्छ । त्यस्तै, एउटै घर पाँच तल्लेदेखि १८ तल्लेसम्म छ । पाँच सटरमध्ये एउटा सटर भाडामा भएपनि चार वटामा टुप्लेट लेखिएको भेटिन्छ ।
कोठा, फ्रल्याट पनि खाली छन् । अहिले घरधनीहरुलाई रातभर निन्द्रा लाग्दैँन । भाडामा लगाउन बैंकबाट ऋण लिइलिइ बनाएको घर पूरै खाली भएपछि उनीहरुको भोक, निन्द्रा र तिर्खा नै मेटिएको छ । दुई वर्षअघि एउटै घरधनीले आफ्नो घर भाडामा लगाएर मासिक लाखदेखि करोडसम्म उठाउन्थे । तर, राज्यलाई घरबहाल कर तिर्दैनन् थिए ।
डेराबहालसँग पानी, बत्ती र फोहोरको पैसा मनलाग्दी लिन्थे । घरधनीको जिब्रोमा कोठा, फ्रल्याट र सटरको मूल्य हुन्थ्यो । महिना मर्नुअघि भाडा माग्थे । पैसा लिन्थे तर बिल दिदैँनन् थिए । कपडा धुएपछि छतमा सुकाउन दिदैँनन् थिए अनि सवारीसाधन राखेको पनि पैसा असुल्थे । मासिक एक हजारदेखि तीन हजारसम्म ।
तीन÷तीन महिनामा भाडा बढाइन्थ्यो । मागेजति भाडा नदिए पुरानोलाई निकालेर नयाँ डेराबहाललाई पहिलाभन्दा दोब्बर भाडामा लगाउन्थे । दुई तल्लाको नक्सा पास गरी पाँच तल्लाको घर बनाउन्थे । घरका कोठा, फ्रल्याट र सटर सबै भाडामा लगाउन्थे अनि वडा र नगरपालिकामा गएर घरमा सबै आफन्त बसेको भन्दै ढाट्थे ।
डेराबहालकोमा पाहुना आएमा जुत्ता गन्न आइपुग्थे घरधनीहरु । बच्चा भएको, बुढाबुढी, एक्लो महिला, विद्यार्थी, अपांग र तल्लो जातको मानिसलाई कोठा दिदैँनन् थिए घरधनीहरु । उपत्यकाभित्र एउटा कोठा पाउन छ महिना लाग्ने गथ्र्यो । आफुले खोज्न नसकेर कोठा खोज्ने अफिसलाई पाँच हजारदेखि २० हजारसम्म दिनुपथ्र्यो ।
अहिले त जताततै ‘कोठा खाली छ’, ‘फ्रल्याट खाली छ’, ‘सटर खाली छ’ भनेर लेखिएको पोस्टरहरु देखिन्छ । घर धमाधम खाली हुन थालेपछि घरधनीहरुले एकातिर मासिक भाडा उठाउन पाएका छैनन्, अर्कोतिर घर पूरै खाली भएपछि त्यँही घरले तर्साएको छ । फेरि घर पनि बैंकको नाममा छ ।
बैंकबाट लिएको कर्जाको महिनामहिनामा किस्ता तिर्नुपर्छ । भाडामा बस्ने मान्छे नभएपछि बैंकलाई कसरी किस्ता तिर्ने ? मुलुकभर ९५ प्रतिशत मानिसहरुको घर र सवारीसाधन बैंकको नाममा छ । हिजो घरजग्गाको मूल्य बढिरहन्छ भनेर मानिसहरुले बैंकबाट लोन लिएर जग्गा किनी घर बनाए । दुई वर्षअघि तीन करोडमा किनेको घरजग्गा अहिले लाखौंमा बिक्री नभएको पनि सुनिन्छ ।
एकतर्फ, घरजग्गाको मूल्य घटेको घटयै छ, अर्कोतर्फ बैंकले किस्ता तिर्न दबाब दिएको दियै छ । फेरि घर बेच्यौं बिक्री हुन्न, बैंकको ऋण तिरौं त पैसा छैन । ८०÷८५ वर्षका वृद्धाहरुले सार्वजनिक स्थलमा बसेर कुरा गरिरहेका हुन्छन् कि २०३५ सालमा काठमाडौंको बगरमहलदेखि तीनकुनेसम्मको जग्गा रोपनीको ५० हजारमा पाइन्थ्यो ।
त्यतिबेला यो जमिन पूरै खेत रहेको उनीहरु बताउँछन् । एक रोपनी जमिनमा १६ आना हुन्छ । यँही ठाउँको जग्गा तीन वर्षअघि आनाको छ करोडमा बिक्री भएको स्थानीयबासिन्दाहरु बताउँछन् । ०३५ सालमा ५० हजारमा किनेको जग्गा तीन वर्षअघि ९६ करोडमा बेचियो ।
५० हजारमा बेच्नेलाई ९६ करोड घाटा भयो त ५० हजारमा किन्नेलाई ९६ करोड नाफा भयो । तर, यँहीको ठाउँको जग्गा तीन वर्षअघि ६ करोडमा किनिएकोमा अहिले बेच्छुभन्दा ४० देखि ४५ लाखसम्ममा किन्ने मान्छे समेत नभेटिने बताइन्छ ।
०३१÷०३२ सालमा नेपालले अन्य मुलुकमा खाद्यान्न निर्यात गर्ने गथ्र्यो । यति मात्र नभई अनुदानमा समेत खाद्य दिने गथ्र्यो । ०४१÷०४२ सालदेखि जग्गा दलाली तथा भूमाफियाहरुले जग्गाको खण्डीकरण गर्न सुरु गरे । त्यसअघि उपत्यकाभित्र तथा बाहिर सबै खेतीयोग्य जमिन थिए । बारीका पाटा थिए ।
जग्गा दलालीहरुले आनाको हजार रुपैयाँमा खेतीयोग्य जमिन किनी खण्डीकरण गरेर आनाकै लाखदेखि करोडसम्ममा बेचे । अहिले ९० प्रतिशत खेतीयोग्य जमिन खण्डीकरण गरेर घर बनाएर मासिसकेको छ । पाँच प्रतिशत जमिन बाँझो छ अनि बाँकीमा खेतीपाती गरिएको छ । मुलुकमा भोकमारीको संकट देखा परिसकेको छ । खाद्य संकट निम्तिन चिन्ता बढ्दो छ ।
व्यक्ति वा बैंक तथा वित्तिय संस्थाको लगानी घरजग्गा, गाडी र सेयरमा छ । दलालीहरुले बैंकद्धारा सय रुपैयाँमा निष्काशन गरेको सेयर ३५ सयमा बेचे । भारतले एक लाखमा बनाएको गाडी नेपालमा २० लाखमा बेचियो । अहिले सेयरको कारोबारमा दिनहुँ गिरावट आएको छ । सवारीसाधन किनबेचमा पनि मन्दी छ ।
यसले गर्दा बैंक तथा वित्तिय संस्थाको लगानी जोखिममा परेको छ । घरजग्गा, गाडी र सेयरमा गरेको लगानीकै कारण सहकारीहरु रातारात भाग्नुपरेको थियो । बैंकको पनि त्यँही हालत हुने देखिन्छ । अहिले बजारमा घरजग्गा, गाडी र सेयर किन्ने कोही छैन । न त भाडामा बस्ने नै कोही छ ।
सहकारीझैं बैंक पनि डुब्ने अवस्थामा पुगेको सर्वसाधारण थाहा पाएपछि बैंकमा बचतकर्ताको लाम लागेको छ । तर, बचत गर्न नभई बचत निकाल्न । मानिसहरुले आआफ्नो घरमा पैसा लुकाइसकेका छन् । जसका कारण बजारमा पाँच सय र हजारको नोट हाहाकार हुन थालेको छ ।
सम्बन्धित खबर
दुर्गा प्रसाई पुन : पक्राऊ
काठमाडौं । मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंलाई आज रिहा भएलगत्तै पुनः पक्राउ परेका छन् । साइबर अपराधमा धरौटी बुझाएर निस्किनासाथ उनी…
तारकेश्वर नगरपालिका तेश्रो मेयर रनिङ शिल्ड प्रतियोगिता- २०८१ भब्य रुपमा सम्पन्न
काठमान्डौ - तारकेश्वर नगरपालिका तेश्रो मेयर रनिङ शिल्ड प्रतियोगिता- २०८१ भब्य रुपमा सम्पन्न भएको छ। तारकेश्वर नगरपालिकाको आयोजनामा २०८१ मङ्सिर…
अहिलेको गठबन्धनको सरकार भनेकै राजनीतिक स्थिरता र समृद्धिका लागि हो : मन्त्री पाण्डे
बाजुरा। संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्यनमन्त्री बद्रीप्रसाद पाण्डेले कांग्रेस र एमालेबीच गठबन्धन गर्नुको पछाडि राजनीतिक स्थायित्व भएको प्रष्ट पार्नु भएको…